Блогер, выдачы якога зь Беларусі чакае Азэрбайджан, папрасіў прабачэньня ў Аліева

Азэрбайджанскія ўлады патрабуюць выдачы Аляксандра Лапшына, які з 14 сьнежня 2016 году знаходзіцца пад вартай у Менску. 17 студзеня намесьнік генпракурора Беларусі Аляксей Стук падпісаў пастанову аб экстрадыцыі Аляксандра Лапшына ў Азэрбайджан. Пастанову магчыма аспрэчыць цягам 10 дзён. 24 студзеня консул амбасады Ізраіля ў Беларусі Юлія Рачынскі-Сьпівакоў у размове з карэспандэнтам Свабоды выказала меркаваньне, што рашэньне пракуратуры Беларусі можа быць абскарджанае, але дакладна ёй невядома, ці гэта ўжо адбылося.

«Мы ня ўмешваемся ў судовыя разборы, але працягваем аказваць консульскія паслугі Аляксандру Лапшыну як грамадзяніну Ізраіля. Так, мы супраць ягонай экстрадыцыі і разам з расейскімі калегамі вядзём перамовы на гэтую тэму з нашымі беларускімі калегамі», — сказала спадарыня Рачынскі-Сьпівакоў.

Консул асабіста бачылася з Аляксандрам Лапшыным тыдзень таму, 17 студзеня.

«Ня маю права расказваць падрабязнасьці нашай размовы. А выглядаў ён гэтак, як выглядае чалавек, якога ўжо месяц трымаюць у зьняволеньні», — сказала Юлія Рачынскі-Сьпівакоў.

Да гэтых зьвестак консул дадала, што ёй невядома пра факты ціску на Аляксандра Лапшына з боку беларускіх сілавікоў, каб ён пагадзіўся на экстрадыцыю ў Азэрбайджан.

Пра такі ціск раней стала вядома ад сяброўкі блогера Кацярыны, якая жыве ў Менску і дапамагае яму ў дачыненьнях зь беларускімі праваахоўнікамі. Кацярына расказала пра асаблівасьці справы Аляксандра Лапшына ў інтэрвію карэспандэнту расейскай службы Радыё Свабода.

​— Мне ўдалося за гэты час бачыцца зь ім толькі раз. Гэта было 26 сьнежня. Я падала запыт на спатканьне. Генпракуратура дала мне такую магчымасьць, разгледзеўшы мой запыт за тры дні. У мяне быў час на размову. Але калі ў сьнежні паводзіны пракуратуры і органаў былі больш-менш нармальныя, у межах прававога поля, дык пачынаючы са студзеня сытуацыя рэзка зьмянілася. Па-першае, у сьвяточныя дні да Аляксандра прыйшлі зь візытам нейкія людзі, сілавікі. Прычым размаўлялі яны зь ім без пратаколу, без адваката і ў непрацоўны час. Адвакат пра гэта даведаўся выпадкова, калі прыйшоў наведаць Аляксандра ўжо пасьля сьвятаў, 4 студзеня. Аляксандар апавёў, што наведнікі настойліва казалі яму пра нібыта існаваньне дамоўленасьці паміж Беларусьсю, Азэрбайджанам і Ізраілем, што калі ён пагодзіцца на добраахвотную экстрадыцыю, падпіша згоду ляцець у Азэрбайджан, яго там нібыта адразу адпусьцяць. Ён натуральна, адмовіўся, быў зьдзіўлены, напужаны, ашаломлены тым, хто гэта прыходзіў, што гэта за людзі, чаму гэта ўсё неафіцыйна.

Натуральна, калі я пра гэта даведалася, дык адразу зьвярнулася ў амбасаду Расеі і амбасаду Ізраіля (найперш у амбасаду Ізраіля), каб высьветліць, ці ёсьць сапраўды такія дамоўленасьці. Консул Ізраіля мне гэта не пацьвердзіла. Яна сказала, што ёй пра гэта нічога не вядома. Такое ж пытаньне я задала ў расейскай амбасадзе. Ён грамадзянін і Расеі, і Ізраіля. Абедзьве амбасады працуюць у цеснай зьвязцы ў спробах яго вызваленьня, і яны б ведалі, калі б такія дамоўленасьці былі. Але ніхто не пацьвердзіў, што нейкія афіцыйныя дамоўленасьці ёсьць. Гэты візыт нас моцна напалохаў і азадачыў. Фактычна месяц консульствы не маглі дамагчыся ад беларускага боку дазволу на наведваньне Аляксандра ў СІЗА. Яны яго змаглі наведаць толькі пасьля сьвяточных дзён.

— Якія навіны ў справе Аляксандра на сёньня? Ці прынятае ўжо рашэньне выдаць яго ў Азэрбайджан і ці можна яго аспрэчыць у Беларусі?

— Сытуацыя такая. Мы, натуральна, пачалі зьвяртацца і да МЗС Расеі, і да МЗС Ізраіля, праз консульствы і самі. Раніцай 17 сьнежня была прэс-канфэрэнцыя, у якой браў удзел спадар Лаўроў. І на прэсавай канфэрэнцыі адзін з журналістаў якраз запытаў: а што па справе Лапшына, якія дзеяньні і якія рашэньні будуць? І Лаўроў дакладна сказаў, гэта можна пабачыць на YouTube, што пазыцыя Расеі і Ізраіля — супроць экстрадыцыі. І ў той жа дзень, вечарам 17-га, Генпракуратура выносіць рашэньне аб экстрадыцыі. Раніцай была размова з Лаўровым, а ўвечары — такі дэмарш…

— У выніку рашэньне будзе абскарджанае?

— Абавязкова. Калі мы з адвакатам убачылі рашэньне аб экстрадыцыі, калі яго ўбачыў Аляксандар, у нас валасы на галаве падняліся ад таго, што там напісана. Па-першае, там у абвінаваўчай частцы раптам зьявілася такая рэч, як «стварэньне злачыннай групы з мэтай неаднаразовага нелегальнага перасячэньня мяжы Азэрбайджану». У тым артыкуле, на падставе якога патрабуюць яго выдаць (318 артыкул), такога пункту, як «стварэньне злачыннай групы», увогуле няма. Фактычна яму «шыюць» стварэньне злачыннай групоўкі — зварʼяцець можна! Не ўяўляю, як у цывілізаваным сьвеце такое можа быць! Акрамя таго, у рашэньні напісана, што запыт аб экстрадыцыі пададзены на падставе рашэньня Насімінскага раённага суду г. Баку. Якраз гэты Насімінскі раённы суд разглядаў абвінавачаньне Аляксандра паводле 318 і 218 артыкулаў Крымінальнага кодэксу Азэрбайджану («Незаконнае перасячэньне дзяржаўнай мяжы» і «Публічныя заклікі, накіраваныя супроць дзяржавы». — РС). І ён выносіў гэтае рашэньне. Але разумееце, якая рэч. Калі яшчэ ў сьнежні быў пададзены запыт на экстрадыцыю, там было пазначана рашэньне не Насімінскага суду, а Нарыманаўскага. То бок два суды ў адзін дзень у розных частках гораду Баку прынялі адно рашэньне? Вы мне прабачце, але гэта не маленькая памылка, а моцнае такое несупадзеньне, і ўжо яно павінна было б спадарам з Генпракуратуры Беларусі даць зразумець, што нельга выносіць станоўчае рашэньне адносна гэтага запыту.

— Які тэрмін пагражае Аляксандру?

— Па тых артыкулах, што былі ў запыце, — да 8 гадоў. Але калі тут зьявіцца «стварэньне АЗГ» — нават ня ведаю. Не зьдзіўлюся, што там зьявіцца яшчэ нейкае новае абвінавачаньне. Там можа быць што заўгодна.

— Чаму, як вы мяркуеце, Азэрбайджан гэтак настойвае на экстрадыцыі звычайнага блогера? Чаму б не спусьціць гэтую сытуацыю на тармазах, улічваючы, што ў яе ўжо ўмяшаліся і Расея, і Ізраіль, і нават ЗША?

— Шчыра кажучы, для мяне гэта загадка. Не магу зразумець, чаму такая сытуацыя ўзьнікла. Адпачатку справа не павінна была быць такой рэзананснай. Я разумею, калі б ён быў нейкі тэрарыст, калі б некага забіў. Але не. Чалавек вандруе, чалавек нешта піша ў сваім блогу. Усё! Падарожнік і блогер — ня больш за тое. Ён нікога ні да чога не заклікаў.

Аляксандар Лапшын нарадзіўся ў 1976 годзе ў Сьвярдлоўску, што цяпер Екацерынбург. 20 гадоў таму Лапшын зьехаў у Ізраіль, дзе атрымаў грамадзянства і прайшоў вайсковую службу. Расейская служба Радыё Свабода паведамляе, што як блогер Аляксандар Лапшын абʼехаў дзясяткі краін, але апошнім часам абраў месцам больш сталага жыцьця Грузію. Паводле крыніцы, у Батумі Аляксандру Лапшыну належыць некалькі кватэр, якія ён здае ў арэнду і з гэтага жыве.

Назіральнікі згадваюць, што гісторыі зь меркаванай выдачай у Азэрбайджан блогера Аляксандра Лапшына папярэднічала сустрэча кіраўніка Беларусі Аляксандра Лукашэнкі з прэзыдэнтам Азэрбайджану Ільхамам Аліевым у Баку. 28 лістапада 2016 году Аляксандар Лукашэнка атрымаў з рук Ільхама Аліева ордэн імя ягонага бацькі Гейдара Аліева. Прымаючы гэтую вышэйшую ўзнагароду Азэрбайджану, Лукашэнка запэўніў Аліева ў сваёй адданасьці. «Ільхам Гейдаравіч, я табе вельмі ўдзячны за наша сяброўства. І павер, я гэта адпрацую», — сказаў кіраўнік Беларусі.

Праз два тыдні ў Менску быў затрыманы блогер Аляксандар Лапшын, які наведваў Нагорны Карабах яшчэ ў 2011 і 2012 гадах.