«Сёння мы маляры». Размова з фатографам пра сыход з журналістыкі ў творчасць

Чаму творчасць пачынаецца з абмежаванняў, ці варта сыходзіць з журналістыкі і чаго нехапае беларускай культуры — пра гэта аўтар БАЖ пагутарыў з фатографам Сяргеем Гудзіліным падчас сумеснай падрыхтоўкі новай беларускай прасторы ў Вільні.

Сяргей Гудзілін. Фота: Марк Кулеш

Сяргей Гудзілін — адзін з самых вядомых беларускіх дакументальных фатографаў, чые здымкі сталі візуальным летапісам апошніх гадоў. Свой творчы шлях ён пачынаў са спартыўнай і рэпартажнай фатаграфіі. Хутка стаў працаваць з вядучымі беларускімі і міжнароднымі медыямі. Сяргей здымаў пратэсты, беларускую паўсядзённасць і эміграцыю, а цяпер даследуе, як нашая супольнасць шукае сябе ў свеце. 

Нам было цікава паразмаўляць не ў фармаце класічнага інтэрв’ю, а падчас сумеснай працы, таму мы сустрэліся з Сяргеем і дапамаглі фарбаваць сцены ў  Zolak Micro Art Res­i­den­cy. 

«Творчасць — гэта не пра абмежаванні, а пра выхад з іх»

— Распавядзі пра сябе і што за лакацыя, у якой мы працуем? 

— Гэта сцены памяшкання, дзе нам як супольнасці прасцей перажыць нястачы і расставанне з радзімай. Яшчэ нядаўна маёй асноўнай спецыялізацыяй была дакументальная фатаграфія. Але цяпер я ўсё шырэй разумею сваю ролю як артыста.

Для мяне важна не толькі фіксаваць рэчаіснасць, але і ўзаемадзейнічаць з прасторай, дзе адбываецца супольнае перажыванне — напрыклад, калі мы фарбуем сцены ў нашым новым асяродку. Усё залежыць ад таго, якім медыумам (матэрыял або спосаб, з дапамогай якога мастак перадае сваю ідэю ці стварае твор — рэд.) ты займаешся ў дадзены момант. Зараз я працую з фарбай, таму я — маляр. Хаця і тут можна знайсці мастацтва. Але будзем бліжэй да народа, да цяжкай долі эмігрантаў. Таму сёння мы проста маляры з табой.

Сяргей Гудзілін. Фота: Марк Кулеш

— Ты падпісваешся як dig­i­tal artist, што гэта значыць?

— Паняцце «artist» вельмі шырокае. Можна дапасоўваць да яго розныя практыкі: медыяарт, інсталяцыі, лічбавыя праекты. Калі твой галоўны матэрыял — лічбавае асяроддзе, ты працуеш з тым, што немагчыма памацаць, а толькі ўспрыняць праз экран ці паверхню, дзе транслюецца лічбавы сігнал.

— З якімі абмежаваннямі ты сустракаешся тут?

— Бюджэт, тэхніка, людзі. Але, слухай, мне здаецца, што творчыя штукі — яны не пра абмежаванні, а наадварот пра выхад з іх. Калі ўсяго хапае, то не пачынаецца акт творчасці. Для нас галоўная праблема — праблема эміграцыі. 

Журналістыка: «Становіцца сумна ў адным полі па адных правілах гуляць»

— Як ты прыйшоў да фатаграфіі, з чаго пачаўся пункт адліку ў Беларусі?

— Як і ўсе людзі, калі бяруць камеру і пачынаюць глядзець на свет праз фотаапарат. Гэта была сярэдзіна нулявых, першыя лічбавыя камеры. Я проста ў свайго знаёмага ўзяў на доўгі час лічбавую «мыльніцу» і часта здымаў у горадзе. Банальныя сюжэты, банальныя эфекты.

А потым прыйшоў актывізм, з’явіўся гарадскі партал — і гэта ўжо была форма грамадзянскай журналістыкі, пратаблогінг. Гэта была вэб-эпоха нулявых, дзе былі толькі каменты, форумы і гасцёўні. Так і пачалося.

Сяргей Гудзілін. Фота: Сяргей Міхаленка

— Ты працаваў з вялікімі медыя, чаму не застаўся ў журналістыцы?

— У беларускай павестцы ты стамляешся ад навінаў, гэтая праца вымотвае. Хацелася іншых фарматаў і пляцовак. У міжнароднай журналістыцы не заўсёды ёсць увага да Беларусі. Быў пік у 2020 годзе, раней — лакальныя тэмы, цяпер няма і ўмоваў. Я не магу працаваць у Беларусі.

Хацелася паспрабаваць іншыя практыкі. Становіцца сумна ў адным полі па адных правілах гуляць, бо яно заўсёды вузкае, мусіш падпарадкоўвацца фармату, рэдакцыйнай палітыцы. Умовы мяняюцца. Таму я і сышоў. Гэта быў плаўны сыход. Я працягваю займацца журналісцкай працай, але яе мала — раз на некалькі месяцаў.

— Над якім праектам ты зараз працуеш?

— У гэтым годзе асноўны праект — рэфлексія і дакументацыя досведу эміграцыі, асабістай ці калектыўнай. Гэтыя праекты доўгія, могуць ісці гадамі, паказвацца часткамі. Люблю крос-платформенныя фарматы: анонсы ў Insta­gram, афлайн-прэзентацыі, прататыпы кніжак, скрынінгі. Плюс праект дынамічны, мы тут жывём не ў закрытай прасторы, а самі мяняемся. Праект называецца «Пост-Беларусь», чалавек пасля Беларусі, чалавек не ў краіне і ўсё, што з ім адбываецца.

Вокладка прататыпа фотакнігі-архіва. Фота: сацсеткі Сяргея Гудзіліна

— Які з нядаўніх праектаў цябе больш за ўсё ўразіў эмацыйна?

— Тыя праекты, якія здымаюць фатографы з Беларусі і зараз не могуць апублікаваць. Мы камунікуем і іх бачым. Частка з іх цыркулюе ў закрытым полі. Гэта рэчы, якія дакументуюць важны перыяд у жыцці Беларусі, — сёння, тут і цяпер.

«Візуальная мова беларусаў такая, як і ва ўсім свеце»

— Як бы ты апісаў сучасную візуальную мову беларусаў?

— Мова такая, як і ва ўсім свеце. Зараз, па-мойму, ужо не выпадае вызначаць візуальную мову вельмі лакальна — яна ўся падобная, перапрацоўвае сімвалы і культуру, залежыць ад платформы, сацыяльных сетак, алгарытмаў, правілаў распаўсюду кантэнту.

Сяргей Гудзілін. Фота: Марк Кулеш

— Якія фарматы зараз набіраюць больш за ўсё лайкаў?

— Усё залежыць ад налад платформы. Мадэль віруснага кантэнту працуе: чым больш актыўнасці і ўвагі да свайго кантэнту, тым больш у цябе гледача. Але ўсё залежыць ад тэмы, з якой ты звяртаешся да свету.

— Куды б хацелася, каб развівалася беларуская культура?

— Хочацца, каб яна развівалася да сістэмнасці, да сваёй сістэмнасці, не была расколатая, а існавала ў кантэксце той тэрыторыі, дзе яна ёсць, і была накіраваная на Беларусь. Каб мы вярнуліся дадому і рабілі гэта тут. Нам не хапае свайго месца, сваіх прастораў. Гэта галоўная праблема і недахоп.