Міжнародныя арганізацыі: «Грамадзянская супольнасць пацвярджае нязменную салідарнасць з палітвязнямі!»

У цені ўварвання Расіі ва Украіну беларускія ўлады падвоілі рэпрэсіі супраць іншадумцаў. Судовы пераслед журналістаў, грамадзянскіх актывістаў і ўсіх, хто адважваецца адстойваць свае асноўныя правы, стаў адным з самых сумна вядомых гармат у велізарным арсенале, які рэжым Лукашэнкі выкарыстоўвае для ўмацавання свайго аўтакратычнага кіравання.

Глыбока скампраметаваная судовая сістэма працягвае праводзіць паказальныя судовыя працэсы за зачыненымі дзвярыма і выносіць суровыя прысуды, каб канчаткова задушыць апазіцыю.

Паводле звестак «Вясны», на канец красавіка ў Беларусі налічвалася 1495 палітвязняў і больш за 3200 чалавек, асуджаных паводле палітычна матываваных крымінальных працэсаў.

З моманту свайго стварэння амаль тры дзесяцігоддзі таму «Вясна» была ў авангардзе праваабарончага руху ў Беларусі, умацоўвала грамадзянскую супольнасць і спрыяла пераходу да дэмакратыі.

Гэтая прывяло да таго, што арганізацыя стала аб’ектам шэрагу безпадстаўных і абразлівых крымінальных пераследаў. Шасцёра праваабаронцаў «Вясны» цяпер знаходзяцца ў турме, у тым ліку яе кіраўнік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі, асуджаны да 10 гадоў пазбаўлення волі.

Рэжым пераследуе беларусаў паводле сфабрыкаваных абвінавачанняў, такіх як «грубае парушэнне грамадскага парадку», «распальванне нянавісці», «ухіленне ад выплаты падаткаў» або «тэрарызм». Тых, хто дзеліцца публікацыямі незалежных СМІ, абвінавачваюць у распаўсюдзе экстрэмісцкіх матэрыялаў, што фактычна робіць дзейнасць гэтых медыя незаконнай.

На пачатку сакавіка праваахоўныя органы затрымалі больш за 100 чалавек у межах расследавання аб «тэрарыстычных і экстрэмісцкіх групоўках».

Працэс дэмантажу грамадзянскай супольнасці ў Беларусі пагаршаецца жорсткім абмежаваннем доступу да інфармацыі, што выяўляецца ў бязлітасным паляванні на журналістаў.

Паводле звестак БАЖ, Беларусь была названа самай небяспечнай краінай Еўропы для журналістаў. Цяпер за кратамі знаходзяцца 33 супрацоўнікі СМІ. А сам БАЖ быў названы «экстрэмісцкім фармаваннем», журналісцкая арганізацыя вымушаны працягваць працу ў выгнанні пасля таго, як Вярхоўны суд пастанавіў яе ліквідаваць.

Судовыя рашэнні таксама выкарыстоўваліся для забароны і блакавання соцен навінавых сайтаў, якія выкрываюць дзяржаўную прапаганду.

Пераважная большасць незалежных СМІ былі вымушаныя альбо пакінуць краіну, альбо спыніць сваю дзейнасць.

Тых, хто застаўся, падвяргаюць ператрусам і безперапынным запалохванням, уключаючы крымінальны пераслед. На адным з апошніх паказальных працэсаў Марына Золатава і Людміла Чэкіна — кіраўніцы незалежнага выдання Tut.by, самага папулярнага навінавага партала Беларусі да яго прымусовага закрыцця ўладамі ў 2021 годзе, былі асуджаныя да 12 гадоў пазбаўлення волі.

Дзеячы культуры, у тым ліку пісьменнікі, паэты, музыкі і драматургі, таксама ўтрымліваюцца ў якасці палітычных вязняў за выказванне меркаванняў, звычайна за крытыку рэжыму Лукашэнкі ці нават за публікацыю кніг на беларускай мове. У 2022 годзе сярод больш за 1400 палітвязняў у краіне было звыш 100 дзеячаў культуры.

Палітычныя вязні ўтрымліваюцца ў бесчалавечных умовах, якія прыніжаюць годнасць, і з вельмі абмежаванымі магчымасцямі кантактаваць са знешнім светам, сваімі сем’ямі і адвакатамі. Іх утрымліваюць у моцна перапоўненых, халодных камерах, пазбаўляюць ежы, вады і медыцынскай дапамогі.

Блогер Мікалай Клімовіч, які трапіў за краты за размяшчэнне карыкатуры на Лукашэнку, памёр у папраўчай калоніі 10 траўня.

Праваабаронца Наста Лойка паведаміла пра прыніжаючае годнасць абыходжанне і катаванні, якія яна зазнала падчас працяглага зняволення. Беларускія ўлады пазбавілі яе абаронцу статусу адваката, адхілілі просьбу зняволенай аб лячэнні зубоў і адмовілі ў доступе да лекаў і цёплай вопраткі.

У журналісткі Ксеніі Луцкінай, якая адбывае 8‑гадовы тэрмін па абвінавачанні ў змове з мэтай захопу дзяржаўнай улады, дыягнаставана пухліна галаўнога мозгу, якая разраслася ў зняволенні. Рэпарцёрка не атрымлівае належнай медыцынскай дапамогі.

Фізічныя пагрозы суправаджаюцца псіхічным засмучэннем. Кожны тэрмін зняволення сур’ёзна разбурае і жорстка падзяляе сям’і. З прычыны падаўлення рэжымам асноўных правоў, а таксама адвольных правілаў, якія абмяжоўваюць зносіны блізкіх, пераслед распаўсюджваецца на сем’і па ўсёй краіне.

15 сакавіка Еўрапейскі парламент прыняў новую рэзалюцыю, якая асуджае сістэматычныя рэпрэсіі рэжыму ў дачыненні да беларускага народа. Аднак рэжым Лукашэнкі не адказаў ні на адну з заклапочанасцяў ці заклік, якія неаднаразова гучалі ад міжнароднай супольнасці на працягу апошніх двух гадоў.

Хоць выглядае, што Лукашэнка не мае намеру спыняць рэпрэсіі супраць грамадзянскай супольнасці і свабоды СМІ, мы — праваабарончыя арганізацыі, будзем і надалей аказваць непахісную падтрымку смелым людзям Беларусі, рэпрэсаваным за ажыццяўленне сваіх жыццёва важных правоў чалавека і журналісцкай дзейнасці, і патрабаваць неадкладнага і безумоўнага вызвалення ўсіх палітычных вязняў.

ARTICLE 19

The Belaru­sian Asso­ci­a­tion of Jour­nal­ists

Com­mit­tee to Pro­tect Jour­nal­ists (CPJ)

Euro­pean Cen­tre for Press and Media Free­dom (ECPMF)

Euro­pean Fed­er­a­tion of Jour­nal­ists (EFJ)

Human Rights House Foun­da­tion

IFEX

Inter­na­tion­al Press Insti­tute (IPI)

Index on Cen­sor­ship

Jus­tice for Jour­nal­ists Foun­da­tion 

PEN Amer­i­ca

PEN Inter­na­tion­al