Аксана Колб: «У Беларусі шмат годных людзей. А дзе ж з імі яшчэ сустрэцца, як не за кратамі?»

Фота: Радыё Свабода

«Абцалавалася і абнялася з усімі чатырма роднымі сабачымі мордамі»

— Аксана, раскажыце, што вы зрабілі перш-наперш, калі прыйшлі дадому пасля суда?

— Ну, пакуль я яшчэ дайшла да таго дома, тэлефанавала людзям, якія хваляваліся за мяне. Таксама прымала віншаванні ад сяброў, знаёмых, родных усю дарогу. Але хутчэй хацелася ўбачыць сваіх сабак. І таму першае, што я зрабіла, – абцалавалася і абнялася з усімі чатырма роднымі сабачымі мордамі.

— А чым займаецеся гэтымі днямі?

— Яшчэ дасюль размаўляю з калегамі, сябрамі, знаёмымі. Паціху дарабляю ў новым доме тое, што не паспела зрабіць да затрымання: дзесьці падфарбаваць, дзесьці падклеіць. Раздаю інтэрв’ю. Як галоўны рэдактар трохі збоку кантралюю і цешуся, як добра спраўляюцца мае журналісты.

— А як увогуле працавала рэдакцыя, калі галоўная рэдактарка апынуўся за кратамі?

— У нас проста супер-каманда. Я ўсімі імі ганаруся.

Рада, што падабраліся такія людзі, з якімі мы – сапраўдная сям’я. Гэта каштоўна. Мне пашчасціла, бо я працую з тымі, каго люблю і паважаю.

Я ведала, што ўсё будзе добра, што яны будуць працаваць, як і раней, а, можа, яшчэ лепш. Мы прадбачылі, што мяне могуць затрымаць, паціху рыхтаваліся да гэтага. Яны ведалі і свае працоўныя абавязкі, і тое, што мне трэба будзе перадаваць у СІЗА. Усё было размеркавана.

За тыдзень да затрымання ў сваім працоўным чаце мы праводзілі апытанку “Што вы будзеце рабіць, калі галоўнага рэдактара затрымаюць?”

Варыянты адказаў былі прыблізна такія:

• Буду працаваць яшчэ лепш, каб наблізіць вызваленне яе і ўсіх іншых палітвязняў.
• Упаду ў роспач і не змагу працаваць.
• З’еду з краіны.
• Што гэта за дурное пытанне? Такога не можа быць.

Фота: "Новы час"

Перамог першы варыянт. Таму я бачыла: усё будзе добра. Калі пасля выхаду з‑за кратаў я пачытала тыя шыкоўныя матэрыялы, якія выходзілі ў “Новым часе”, пакуль мяне не было, яшчэ раз пераканалася ў тым, што ў нас супер-каманда.

«Была ўражаная тымі дзяўчатамі, якіх бачыла яшчэ на Акрэсціна. З такой моладдзю ў Беларусі фантастычная будучыня.»

—  Амаль два месяцы вы правялі за кратамі. Раскажыце пра ўмовы, пра побыт, пра заняткі, сукамерніц.

— Я не ўбачыла нічога дзіўнага. Амаль усё ведала з лістоў і расповядаў іншых зняволеных.

Побытавыя нязручнасці мяне ніколі не пужалі, бо я 17 год пражыла ў інтэрнаце і прывыкла да ўсяго.

Як ні дзіўна, я была прыемна ўражаная ежай. Усе яе ганьбілі, а мне нармальна зайшло. На Акрэсціна я прабыла няпоўныя тры дні, але запомніла смачны рыбны суп і боршч.

Умовы ў ІЧУ — звычайныя: сем чалавек на двухмесную камеру. Але людзі ўсё цудоўныя. Буду адсочваць іх лёс. Усе мы ў розныя дні заехалі на Валадарку, з некаторымі нават бачыліся там. Я ўпэўнілася, што ў Беларусі шмат годных людзей. А дзе ж з імі яшчэ сустрэцца, як не за кратамі? Была ўражаная тымі дзяўчатамі, якіх бачыла яшчэ на Акрэсціна. З такой моладдзю ў Беларусі фантастычная будучыня.

На Валадарцы — звычайная камера на восем чалавек, з цвіллю і з усім іншым. Але пры гэтым з высачэзнай столлю – адсюль больш паветра.

Мне здаецца, што ў нас было найлепшае акно з усіх камер: праз краты часта прабівалася сонейка.

На 60 адсоткаў сукамерніцы былі палітычныя, пасля — прыкладна роўна па эканамічных злачынствах і наркотыках і трошкі па іншых артыкулах. Людзі ўсе цудоўныя. Я лічу, калі не ставіць нейкіх бар’ераў у камунікацыі, не ставіцца да людзей горш, чым да сябе, то заўсёды лёгка і прыемна з усімі суіснаваць, размаўляць, а пасля нават і сябраваць. Дарэчы, на мой суд прыйшла жанчына, з якой мы былі ў камеры і якая выйшла раней. Я думаю, калі атрымаецца, буду хадзіць на суды да тых, каго я памятаю па камеры. Такая падтрымка абсалютна натуральная.

— А чаго-небудзь не хапала?

— Як для журналіста не хапала камунікацый, аператыўнага рэагавання на штосьці. Да гэтага трэба было прывыкаць. А калі прывыкла, то такі стан мне нават спадабаўся. Сядзіш сябе, у навінах цэлы дзень не лазіш, адпачываеш ад усяго. З улікам таго, што адбываецца цяпер у краіне і за яе межамі, гэты быў такі бонус, калі ты даў сваёй псіхіцы адпачыць.

Фота з архіва гераіні

— Навін не было. А ці была магчымасць пачытаць кнігі?

—  Так. У СІЗА выдатная бібліятэка. На добрыя кніжкі ёсць невялікая чарга, трэба крыху пачакаць. Але ёсць, што пачытаць і ёсць над чым падумаць. Асабліва ў тых умовах заходзіць Рэмарк. А яшчэ нам перадавалі каляровыя алоўкі. Можна было маляваць. А я вырашыла пабалаваць свайго ўнука і накідала яму трохі вершаў. Цяпер ужо і часу на гэта няма.

Цікава, што калі ты за кратамі, ад цябе амаль нічога не залежыць.

За цябе вырашана: калі есці, калі ісці гуляць, калі — у душ. Падумалася, што адсоткаў 30 у нашай краіне жывуць менавіта так, хоць і не за кратамі.

Яны ходзяць на працу, ядуць, спяць, выходзяць у краму, але за іх усё вырашана, і ім гэта падабаецца. Я таксама пару месяцаў так пажыла, але наўрад ці змагла б так усё жыццё. Але тое, што быў час адпачыць, гэта, можа, і добра. Я лічу, што ўсё ў жыцці адбываецца да лепшага.

— Значыць, і амаль два месяцы за кратамі былі да лепшага?

— Канешне. Я ўбачыла ўсё знутры. Нешта новае даведалася пра іншых людзей, нешта — пра сябе. А калі пачала атрымліваць лісты, бандэролі перадачы ад мам, дзеці якіх таксама ў СІЗА ці ў калоніях, я зразумела, што калі б я з’ехала, я б проста ім здрадзіла. Бо гэтыя людзі тут, яны імкнуцца падтрымаць чым могуць, хаця шмат каму не стае грошай на ўласных дзяцей. Гэта ніколі не забудзецца. І я, канешне, пастараюся калі-небудзь іх аддзячыць. Ёсць у мяне мара: сабраць хаця б дзесяць матуль, дзеці якіх за кратамі, знайсці спонсара і адправіць гэтых жанчын да мора, да сонца, каб яны проста маглі выдыхнуць.

«Я была гатовая і да калоніі»

— Наколькі чаканым быў для вас прыгавор суда?

— Я была гатовая і да калоніі. На Валадарцы ўжо высветліла, як там што працуе і нават бачыла ў якой форме ходзяць. У мяне такі характар, што я стараюся распланаваць усё наперад. Безумоўна, не было надзей на нешта больш мяккае. Такі прысуд шмат каму выносіўся. Было б дзіўна, каб мяне апраўдалі ці далі хатнюю хімію. Таму да прыгавору я была гатовая.

Канешне, будзем абскарджваць, але без ілюзій.

І буду чакаць накіравання на “хімію”. Спадзяюся, змагу навучыцца чамусьці новаму, што спатрэбіцца ў жыцці, убачу іншых цікавых людзей. І будзе што будзе. Пра “хімію” пакуль нічога невядома. Можа, буду даяркай. Таксама цікавы досвед. Некалі бабуля мяне вучыла даіць карову.

Першае фота на волі. Здымак "Новы час"

— Калі стала вядома, што вы выйшлі з залы суда, у фэйсбуку разгарэлася дыскусія. “Новы час ” напісаў: “Аксана на волі”. А многія каментатары пачалі ўзрушацца: “Нічога сабе воля! Два з паловай гады хіміі”. Хто тут меў рацыю? Ці сапраўды вы адчувалі сябе на волі?

— Свабоднай я сябе адчувала і ў СІЗА.

Наша свабода – унутры нас. І толькі ад нас залежыць, як гэта ўсё ўспрымаць.

У нас была 18-гадовая дзяўчына, яна чакала разгляду справы па артыкуле 328. Яна здзіўлялася, як я сябе паводзіла падчас прагулкі. Мы ўсе выходзілі ў дворык, я шукала месца, дзе ёсць сонца, падстаўляла промням твар і думала пра нешта сваё або напявала. Тады тая дзяўчынка казала: “Усе ў турэмным дворыку, а Аксана — недзе на пляжы”.

Сёння нашы краты — гэта межы краіны. Усе за кратамі: хтосьці ў большай ступені, хтосьці ў меншай.

Калі замарочвацца, то навошта і жыць. Унутраная свабода вельмі добра адчуваецца якраз за кратамі, калі бачыш людзей, якія ведалі дзеля чаго яны рабілі свае ўчынкі. Я бачыла іх усмешкі, бачыла светлыя твары і разумела, што яны — вольныя. Цяжэй было людзям, якія лічылі, што проста так нікога не садзяць, а ў выніку самі апынуліся ў турме.

Можна сказаць, што цяпер я вольная ва ўсіх сэнсах. Ну, так, будзе “хімія”. Не расстрэльваюць жа пакуль. Што ўжо так бедаваць? Галоўнае заставацца чалавекам. Бо нянавісць і помста ўсё разбураюць. А стваральныя – любоў і дабрыня.

» З’ехаць я магла яшчэ да 2020 года. Былі магчымасці паехаць не проста так, а нармальна працаваць»

— Як на сітуацыю з вамі глядзяць родныя?

— Яны разумеюць, што бессэнсоўна са мной спрачацца ці ў чымсьці пераконваць. Калі я нешта вырашыла, то так і зраблю. Таму я ўдзячная сваім родным, што яны прымаюць мяне такой, якая я ёсць, не спрабуюць перарабіць і любяць. Гэта вельмі важна для мяне.

Канешне, усе хваляваліся. Зяць нават больш, чым дачка. Але гэта не дзіўна. Дачка Каця добра ведае, што я моцная.

— І ўсё ж чаму вы не з’ехалі?

—  Пачнём з таго, што з’ехаць я магла яшчэ да 2020 года. Былі магчымасці паехаць не проста так, а нармальна працаваць. Але, можа, я баялася. Мне ніколі не хацелася з’язджаць з Беларусі, хаця мая дачка вучылася за мяжой пасля заканчэння БДУ у магістратуры і дактарантуры. Я б магла паехаць да яе.

Чаму я не з’ехала, я зразумела ў 2020 годзе, калі ўбачыла людзей, тую хвалю салідарнасці, шчырасць і прагу да лепшага. Не магла з’ехаць ад гэтых цудоўных людзей. Не ведаю, ці знайду я такіх у іншай краіне. Не магу з’ехаць ад гэтага паветра, неба, сонца.

Па-чалавечы не магла з’ехаць пасля 2020, бо тут заставаліся нашы журналісты.

З лета 2020 па восень 2021 да нас у рэдакцыю прыходзіла шмат людзей рознага ўзросту са сваімі гісторыямі.

Ад гэтых зносін я атрымлівала сілы і энергію заставацца і працаваць тут. З’ехаць, як бы гэта пафасна не гучала, значыць, здрадзіць гэтым людзям.

Фота: "Новы час"

І нават з улікам таго, што са мной адбылося, я не шкадую, што прыняла рашэнне застацца. Відаць, гэта кошт за тую будучыню, якую я для сябе малюю. У Беларусі – найцудоўнай краіне ў свеце – абавязкова будзе жыць мой унук.

— Некалькі дзён таму медыяграмадскасць даведалася, што “Новы час” атрымаў прэмію Алеся Адамовіча. Што яна значыць для вас?

— Гэта было нечакана. Я лічыла, што мы не настолькі вартыя прэміі.

Вельмі прыемна быць у такой выбітнай кампаніі разам з Бураўкіным, Барадуліным, Шараметам. Гэта вялікая адказнасць і яшчэ адзін значны доказ таго, што наша праца была і будзе патрэбная.

Упэўненая, што наступную цырымонію па ўручэнні прэміі правядуць у Беларусі. Што сустрэнуцца ўсе тыя, хто яшчэ жывы, каб аддзячыць арганізатараў і павіншаваць тых, каго ўзнагародзяць у наступны раз.

— Пра што марыце?

– Ведаеце, у нас не такі вялікі дом, але вельмі б хацелася, каб тут сустрэліся калегі, сябры, чытачы. Каб глянуць у вочы адзін аднаму, усміхнуцца, падзякаваць, паглядзець на дрэвы, на сонца, на неба, якое, дарэчы, вельмі своеасабліва выглядае праз турэмныя краты.

Чытайце яшчэ:

Муж Ірыны Слаўнікавай: Тое, што цяпер адбываецца, яе не зламае

Пессимист. Что известно о Марке Бернштейне — арестованном редакторе википедии из Минска

Выйшаў фільм ад MOST Media «Апошнія сведкі старога Гродна»