Чаму з сайта Вярхоўнага суда зніклі судовыя расклады і інфармацыя пра працэсы ў парадку спецвытворчасці?

На думку намесніка старшыні БАЖ, юрыста Алега Агеева, гэта сведчыць пра тое, што дзяржаўныя ўстановы не хочуць пакідаць сведчанняў сваёй супрацьзаконнай дзейнасці.

Крыніца фота: barometr.kg

«Найхутчэй, гэта чарговы крок для закрыцця інфармацыі»

Інфармацыя пра судовыя расклады не з’яўляецца на сайце Вярхоўнага суда Беларусі з 4 сакавіка 2025 года.

Ужо амаль месяц пры спробе даведацца пра судовыя пасяджэнні ў нейкі канкрэтны дзень наведнікаў афіцыйнай старонкі найвышэйшага судовага органа беларускай дзяржавы сустракае паведамленне: «Сайт часова недасяжны, вядуцца рэгламэнтныя працы».

Летась такая самая аб’ява папярэднічала закрыццю раздзела «Банк судовых рашэнняў» на Нацыянальным прававым партале pravo.by. Гэты раздзел быў створаны ў 2021 годзе як агульнадаступны рэсурс для акумулявання судовых рашэнняў з судовых інстанцый па ўсёй Беларусі. Але праіснаваў у гэтай якасці нядоўга: з другой паловы 2024 года раздзел патрабуе аўтарызацыі, і знаёміцца са зместам могуць толькі работнікі дзяржаўных структур.

Намеснік старшыні БАЖ, юрыст Алег Агееў не выключае, што такі самы рэгламент будзе ўведзены і на сайце Вярхоўнага суда:

«На жаль, такая верагоднасць даволі высокая. Найхутчэй, гэта чарговы крок для закрыцця ад грамадства інфармацыі пра дзейнасць дзяржаўных органаў. І гэта тычыцца не толькі судоў: у Беларусі ўжо некалькі дзесяцігоддзяў праводзіцца палітыка прыхоўвання ад грамадзян таго, што робіцца ва ўладных кабінетах і на розных пасадах».

Журналісты могуць страціць яшчэ адну крыніцу інфармацыі

Судовая сістэма ўжо даўно не з’яўляецца адкрытай для журналістаў. Калі яшчэ дзесяць гадоў таму супрацоўнікаў недзяржаўных СМІ фізічна не дапускалі на судовыя пасяджэнні, то з засакрэчваннем раздзела на сайце Вярхоўнага суда яны не змогуць даведацца нават пра расклад і тэматыку судоў, пра прозвішчы суддзяў і падсудных.

«На маё меркаванне, гэта робіцца для таго, каб прыхоўваць факты ўласных злачынстваў. Бо суддзі дакладна разумеюць, што яны робяць злачынствы, калі “даюць” неапраўдана вялікія тэрміны палітычным і грамадскім актывістам, журналістам. І як любыя злачынцы, яны хочуць, каб у іхных учынкаў было як мага менш сведак», — кажа Алег Агееў.

Менавіта шырокае інфармаванне пра несправядлівыя прысуды па палітычна матываваных справах станавілася непасрэднай падставай для таго, каб дзясяткі беларускіх суддзяў траплялі ў санкцыйныя спісы.

Але, на думку юрыста, свядомае прыхоўванне інфармацыі тычыцца не толькі судоў па палітычных справах. Працэсы, на якіх разбіраюцца такія праявы, як карупцыя, хабарніцтва, калі за злачынствы і правапарушэнні судзяць дэпутата альбо «Чалавека года», таксама сведчаць «пра прагніласць беларускай сістэмы кіравання». І гэтай сістэме вельмі недаспадобы асвятленне ў незалежных СМІ яе хібаў. Асабліва на фоне таго, што ў дзяржаўных медыях публікацый крытычнага зместу практычна няма.

Звесткі пра «спецвытворчасць» — таксама сведчанне незаконных дзеяняў

У адзін дзень з магчымасцю ўбачыць судовыя расклады з сайта Вярхоўнага суда знікла і рубрыка «Спецвытворчасць». Раней у ёй публікаваліся і звесткі пра судовыя працэсы, і пра завочныя прысуды тым, хто вымушана пакінуў Беларусь пад пагрозай палітычныга пераследу. Цяпер гэтага няма. Сітуацыя парадаксальная: пра тое, у чым яго вінавацяць і якім чынам пакаралі, не можа даведацца нават сам падсудны. Бо парадак спецвытворчасці прадугледжвае камунікацыю судовай установы выключна з абаронцам фігуранта, а не з ім самім.

«Інфармацыю пра “спецвытворчасць” таксама хаваюць, бо яна не адпавядае аніякім стандартам справядлівага судовага пасяджэння. Гэта судзілішча, якое ніяк нельга назваць судом. Адпаведна, любая апублікаваная інфармацыя пра гэта — сведчанне ігнаравання правоў чалавека», — лічыць юрыст.

Паводле назіранняў Алега Агеева, нават у суседняй Расійскай Федэрацыі падобная інфармацыя не так пільна хаваецца ад грамадзян. Вольны доступ да розных судовых рэестраў і ўвогуле да вялікага масіву звестак пра ўсю дзяржаўную сістэму там маюць і журналісты, і іншыя зацікаўленыя асобы. І толькі беларусы застаюцца скрайне бяспраўнымі, што да дзяржаўных устаноў — прынамсі, на еўрапейскім кантыненце.

«Спроба прыхаваць рэпрэсіі». Праваабаронца — пра змены на сайце Вярхоўнага суду