Медыйны вобраз Беларусі: што пра нас думаюць у свеце?

Лукашэнка – галоўны ньюсмэйкер

Як адзначыла Леся Руднік, дзеянні беларускіх уладаў і асабіста Аляксандра Лукашэнкі выклікаюць значна большую ўвагу, чым дзейнасць беларускіх дэмакратычных сілаў. Разам ім прысвечана амаль 70% усіх публікацыяў, з іх персанальна Лукашэнку – 31%. Але ў той жа час, падкрэслівае аўтарка даследавання, гэта не новая тэндэнцыя, падобнае назіралася і раней. Праўда, у адрозненне ад папярэдніх гадоў, у 2024‑м у артыкулах выразна перамяшчаюцца акцэнты на «меры і стратэгіі, якія ўлады рэалізоўваюць дзеля ўзмацнення кантролю над грамадствам».

У той жа час крыху знізілася цікавасць і да персоны Лукашэнкі ў параўнанні з 2023 годам (мінус 7% артыкулаў). Цікава, што часцей за ўсё ў заходняй прэсе яго называюць або прэзідэнтам (італьянскія, французскія, амерыканскія і брытанскія медыі), або дыктатарам, аўтакратам (польскія, украінскія выданні). Хіба ў Нямеччыне імкнуцца да больш нейтральных найменняў – «лідар», «кіраўнік Беларусі».

Леся Руднік звяртае ўвагу, што на працягу 2024 года амаль на 20% павялічылася колькасць артыкулаў, у якіх адзначаецца, што Лукашэнка персанальна нясе пагрозу Захаду. 

«Гэта паказвае, што заходнія СМІ ўсё больш разглядаюць яго не як незалежнага гульца, а як фактар рызыкі ў шырэйшым кантэксце рэгіянальнай бяспекі і расейскай экспансіі», – адзначае ў сваім дакладзе даследчыца. 

Святлана Ціханоўская, у адрозненне ад Лукашэнкі займала значна менш увагі замежных СМІ. Яе ўзгадвалі толькі ў 4,6% прааналізаваных матэрыялаў – гэтак жа, як і ў 2023 годзе. Пры гэтым амаль у 75% выпадкаў яе называлі «лідаркай дэмакратычных сіл», і толькі ў 5% – «прэзідэнткай-элект». Найменню «прэзідэнтка Беларусі» часцей за ўсё аддавалі перавагу польскія выданні. У нямецкіх жа публікацыях Ціханоўскую часам апісвалі як праваабарончую актывістку, хоць такіх артыкулаў было нямнога – толькі 2,3% ад выбаркі.

Што ж датычна згадак дэмакратычных сілаў агулам, то ім прысвечана 6% публікацыяў. Іхны вобраз, адзначае Леся Руднік, даволі нейтральны або наогул нявызначаны аўтарамі публікацыяў. І толькі ў амерыканскіх і ўкраінскіх медыях іх часам характарызуюць як «раз’яднананыя структуры са слабым уплывам на сітуацыю ў Беларусі». 

Галоўныя героі прааналізаваных матэрыялаў (% ад колькасці артыкулаў, дзе выразна заўважныя галоўныя героі). Графік: Цэнтр новых ідэй

Беларусы – ахвяры ці агрэсары?

Што да вобразу беларусаў, які транслюецца ў замежных медыях, то заўважаецца нязначнае зніжэнне колькасці артыкулаў, у якіх нас называюць агрэсарамі – пры гэтым найчасцей такі вобраз транслююць польскія і эстонскія выданні. Ва ўкраінскіх медыях колькасць такіх згадак, наадварот, паменшала на некалькі адсоткаў. Аднак падсумаванне ў гэтым пытанні для нас маласуцяшальнае: замацаваўшыся ў 2022 годзе, вобраз агрэсараў застаецца дамінуючым у замежных выданнях.

Адзначаецца, што цяпер крыху ўзрасла колькасць артыкулаў, у якіх беларусаў апісваюць як адважны народ, які змагаецца за сваю будучыню. Паралельна беларусаў, якія засталіся ўнутры краіны, часцей называюць ахвярамі рэжыму Аляксандра Лукашэнкі. Леся Руднік звярнула ўвагу на тое, што журналістам становіцца больш цікава, як жывуць людзі ва ўмовах беларускага аўтарытарызму, яны малююць вобраз закрытага грамадства, у якім людзям прыходзіцца даволі цяжка, але яны знаходзяць спосабы перажыць гэтыя часы.

Расце, хоць і не вельмі значна, успрыняцце беларусаў як прыхільнікаў Расеі (плюс 6% у параўнанні з леташнімі дадзенымі). Найчасцей так характарызуюць нас у амерыканскіх выданнях. 

«Можна выказаць здагадку, што гэтая стыгма прымацоўваепцца да беларусаў з цягам часу, паколькі медыі перастаюць праводзіць жорсткую лінію паміж беларускім грамадствам і ўладамі Беларусі», – падсумоўваецца ў даследаванні. 

Вобраз беларусаў агулам у 2023 і 2024 гадах. Графіка: Цэнтр новых ідэй