«Пачынаў жыццё ад пачатку 6 разоў». Дарафееў пра бежанства, эфэкт Карлсана, «карысных ідыётаў» і беларусаў пад тонамі расійскага кантэнту

Вядоўца ток-шоў тэлеканалу АНТ «Выбар» Сяргей Дарафееў быў звольнены пасьля 19 сьнежня 2010 году, калі ў ноч пасьля прэзыдэнцкіх выбараў задаў у жывым этэры некалькі непрыемных пытаньняў Лідзіі Ярмошынай, пасьля чаго тая пакінула студыю. Сяргей Дарафееў зьехаў тады ва Ўкраіну, дзе працаваў на ўкраінскім тэлеканале «Інтэр», на 5‑м украінскім тэлеканале. У 2012 годзе атрымаў тэлевізійную прэмію Ўкраіны «Тэлетрыюмф-2012». Пазьней Сяргей Дарафееў быў тры з паловай гады вядоўцам тэлепраграмы «Настоящее время». Цяпер удзельнічае ў шэрагу мэдыйных праектаў у ЭЗ.

Ніжэй — фрагмэнты гутаркі

Беларуская прапаганда як прынцып савецкай сталоўкі

— Сяргей, я працытую твой нядаўні допіс у Фэйсбуку пра інтэрвію Пуціна амэрыканскаму вядучаму Такеру Карлсану: «Заморскі госьць Карлсан, які прыляцеў у Маскву, зусім не бяскрыўдны, як камусьці здаецца. Гэта працяг агіднай гісторыі пра новую, самую сучасную вэрсію прапаганды і маніпуляцый». Патлумач пра самую сучасную вэрсію прапаганды і маніпуляцый.

— Каб гаварыць пра сучасную вэрсію, трэба сказаць пра тое, на чым усё будуецца, з чаго пачыналася і чаму прапаганда працуе ў Беларусі. Я думаю, што гэта вынік грамадзянскай падатлівасьці. Яшчэ гэтаму паспрыяла тое, што Беларусь ня ведала разнастайнасьці тэлеканалаў, як Украіна, што ў беларусаў няма досьведу гэтай нагледжанасьці, досьведу выбіраць з многіх меркаваньняў. Пасьля 1996 году Беларусь ня ведала хаця б контураў цывілізаванага парлямэнтарызму, каб была палеміка, спрэчкі, каб быў прынцып палітычнага спаборніцтва. Усяго гэтага ў нас няма. У нас, адрозна ад Украіны, на сталай аснове не паказвалі ў этэры паседжаньні парлямэнту. Працаваў прынцып савецкай сталовай — ежце тое, што вам даюць, бо хутка і гэтага можа ня быць. Гэта асноўныя прычыны.

Прапаганда і маніпуляцыі сталі часткай гібрыднай вайны. Сам Пуцін прызнае, што ў Расеі нястачы мабілізаваных няма. Гэта таксама вынік прапаганды. А таксама вынік галечы ў Расеі, памножанай на безвыходнасьць і на жаданьне сублімаваць. Бо прапаганда — гэта ня столькі хлусьня, паўпраўда, колькі гэта такая тонкая гульня на пачуцьцях людзей, кім яны хочуць падавацца і кім не зьяўляюцца.

«Не пра карысных ідыётаў, а пра злых геніяў, як называюць таго ж Карлсана»

— Чым небясьпечнае для ўкраінцаў і беларусаў добра падрыхтаванае інтэрвію Карлсана з Пуціным?

— Калі ў фокусе ўвагі будзе жыхар занядбанага гарадка ў Расеі ці Беларусі, то гэты чалавек, лежачы на канапе перад тэлевізарам, можа пагражаць, як аказалася, самому Байдэну словамі Карлсана ці Салаўёва, каго ён часьцей глядзіць. Маленькі чалавек у сваіх вачах становіцца вялікім без дадатковай працы і адукацыі. Так працуе прапаганда. Гэтая формула выдатна працуе ў краінах, дзе не працуюць сацыяльныя ліфты. Тэлевізар ва ўсёй гэтай гісторыі — зручнае самаапраўданьне. Потым людзі, якія маўчаць з розных прычынаў ці актыўна падтрымліваюць уладу, будуць казаць: адкуль мы маглі ведаць праўду, калі па тэлевізары пра гэта не гаварылі?

Калі рэзюмаваць, то сучасная прапаганда і маніпуляцыя — гэта сумесь маркетынгу, псыхалёгіі і розных паліттэхналёгій. Што тычыцца Карлсана. У амэрыканскім істэблішмэнце кажуць, што ня Карлсан ідзе за парадкам дня — Карлсан сам вызначае гэты парадак дня. Нашаму чалавеку цяжка ўявіць, што існуюць такія трэнды, але ў ЗША гэта так. Карлсан падтрымлівае рэспубліканцаў і стрымлівае дэмакратаў. Таму расейская прапаганда ведае, да каго зьвяртацца. Яна ўздымае Карлсана на свае сьцягі. Я па працы вывучаў кантэнт розных ток-шоў, у тым ліку «60 минут» на канале «Россия» (дзе Скабеева крычыць). З прыблізна 300 праграмаў Карлсана цытавалі і паказвалі ў траціне выпускаў. Усё гэта абсалютна ўкладаецца ў тыя альгарытмы, якія пішуцца ў Крамлі.

Цяпер мы жывём у той час, калі інфармацыя падаецца пульсавана, прычым на дакладную мэтавую аўдыторыю. Прычым такі панятак, як мэтавая аўдыторыя, беларускія кіраўнікі тэлеканалаў пачынаюць разумець і выкарыстоўваць у сваёй працы. Інфармацыя падаецца з ключавымі словамі, больш-менш слушна расстаўленымі акцэнтамі. І кожны прапагандыст, у тым ліку ў Беларусі, працуе на свайго гледача зь яго ўзроўнем адукацыі, выхаваньня. Адсюль пэўная лексыка ў прамовах некаторых беларускіх тэлевядоўцаў. Нічога не хачу гаварыць пра згаданага чалавека. Я б гаварыў пра больш адукаваных і тонкай гульні людзей. Не пра «карысных ідыётаў», а пра злых геніяў, як называюць таго ж Карлсана.

— А ў Беларусі ёсьць такія людзі сярод прапагандыстаў?

— Як бы я ні ставіўся да факту прапаганды і тых людзей, якія яе разносяць, я б не хацеў адказваць на гэтае пытаньне. Ёсьць яны ці не, кожны беларус, які думае адэкватна, разумее, каго ён бачыць у кадры і колькі кніжак у жыцьці прачытаў гэты чалавек.

— Як зьмянілася і ў які бок рухаецца беларуская прапаганда пасьля 2020 году? Чаму яе тварам стаў такі дзяяч, як Рыгор Азаронак, і чым ягоны стыль адрозьніваецца ад папярэднікаў, таго ж Зімоўскага?

— Ёсьць попыт, і ёсьць прапанова. Можна згадаць і расейскія ток-шоў, дзе махаюць кулакамі, лаюцца, прыносяць у студыю вёдры памыяў. У гэтых ток-шоў ёсьць свая аўдыторыя, якая на адной хвалі з пасыламі гэтых вядоўцаў. Я ўспамінаю Зімоўскага. Гэта таксама была беларуская прапаганда, сам Зімоўскі казаў, што ён яркі прадстаўнік і яе заснавальнік. Але гэта быў больш разумны і больш хітры чалавек. Яго не параўнаць зь цяперашнімі беларускімі вяшчальнікамі. Тады быў ягоны час, хоць адэкватныя беларусы не пераносілі яго гэтак жа, як і адэкватныя беларусы не пераносяць таго, што цяпер бачаць у беларускім тэлеэтэры, калі мы гаворым аб прапагандзе.

«Беларускія гледачы так даўно знаходзяцца пад тонамі расейскага кантэнту, што не разумеюць, дзе расейскі, а дзе беларускі парадак дня»

— Пад узьдзеяньнем якой прапаганды больш знаходзяцца беларусы — расейскай ці беларускай? Ці можна беларускай прапагандай назваць тое, што гучыць па БТ?

— Беларускія гледачы так даўно знаходзяцца пад тонамі расейскага кантэнту, што ў мяне складаецца дакладнае адчуваньне, што яны не разумеюць, дзе расейскі, а дзе беларускі парадак дня. Беларусь цяпер настолькі шчыльна ў зоне ўплыву Расеі, ня толькі палітычнага, але і ідэалягічнага, што ніякі сярэднестатыстычны глядач ня зможа правесьці дакладную мяжу — гэтая гісторыя беларуская, а гэтая расейская.

— Днямі ты апублікаваў у ФБ пранізьлівы пост пра бежанства, адчуваньне, якое блізкае сотням тысячаў беларусаў і мільёнам украінцаў. Ты даўно жывеш у Эўропе, тым ня менш адчуваеш сябе ўцекачом. Магчыма, твая парада магла б прыдацца людзям, якія былі вымушаныя зьехаць адносна нядаўна. Якія стадыі праходзіць уцякач, мяняючы розныя краіны? Ці патрэбная глыбокая інтэграцыя? Ці можна жыць на валізках, чакаючы магчымасьці вяртаньня?

— Я напісаў, што адчуваю сябе бежанцам, бо я чалавек вельмі прывязаны да сваіх каранёў, да сваёй зямлі. Я называю сябе ўцекачом, бо ад сябе не ўцячы. Я люблю Менск і Кіеў, і гэтыя гарады я нашу ў сваёй галаве. Так, я сумую, пры гэтым я не хачу пускацца ў сэнтымэнтальнасьць. Я чалавек тонкай настройкі, для мяне важныя дэталі, паўтоны, які даюць мне сілы. Я зьяжджаў у 2011 годзе, калі атрымаў у Беларусі фактычна забарону на прафэсію, але ў мяне была магчымасьць сабраць рэчы і зьехаць на сваёй машыне. Я не ішоў праз балоты, я не хаваўся ў прычэпе фуры. Больш за тое, я зьяжджаў на гатовы, падпісаны яшчэ ў Менску кантракт з украінскім 5‑м тэлеканалам. Я зьяжджаў публічным чалавекам, гэтая падтрымка давала мне сілы.

Я пачынаў жыцьцё ад пачатку 6 ці 7 разоў. Магу сказаць, што чалавек ніколі не даведаецца, колькі ў яго сілаў, пакуль не апынецца ў крытычнай сытуацыі. У такім сьвятле эміграцыю трэба ўспрымаць як пытаньне адказнасьці за тых, хто побач з намі. Найперш думаеш не пра сябе. Што тычыцца тапаграфіі беларусаў цяпер, то гэты тысячы кілямэтраў. Цяпер гэта народ, які расьсеяны па сьвеце, ён прадстаўлены ў асяродзьдзі іншых культураў і традыцый. Жыцьцё многіх пачалася ад пачатку. Мне вельмі зразумела, праз што праходзяць гэтыя людзі.

Цяпер сьвет куды больш наводнены бежанцамі. Умоўны мільён беларусаў, якія зьехалі, тоне ў мільёнах украінцаў, плюс бежанцы з Блізкага Ўсходу і Афрыкі. Бежанцы, якія сталі ня проста людзьмі з валізкамі, а сталі сур’ёзнай зброяй масавага паражэньня, часткай гібрыднай вайны. Тут наша задача, мігрантаў, захаваць сябе і ня даць зрабіць сябе ідэалягічнымі снарадамі Расеі і яе сатэлітаў.

— Апошнім разам мы рабілі вялікае інтэрвію ў разгар падзеяў 2020 году, калі мірная беларуская рэвалюцыя была сапраўды масавай. І я памятаю, што тады ў цябе не было эўфарыі, а было адчуваньне трывогі, што спраўдзілася ў гады рэпрэсій. Як ты цяпер глядзіш на тое, што чакае Беларусь?

— У мяне і цяпер няма эўфарыі, прычым яе няма ўвогуле. Не хачу нікога засмучаць. Мы часта чуем, што будуць коркі з аэрапорта «Менск» у горад. Не, корку ня будзе зь людзей, якія вяртаюцца на радзіму. Нічога раптам ня зьменіцца, я ня веру ў гэта. Нехта асядзе ў краінах, куды зьехаў. Асабліва сямейныя людзі зь дзецьмі. Нехта ня будзе сьпяшацца вяртацца пасьля зьменаў у Беларусі, бо ня будзе верыць у трываласьць гэтых зьменаў. Якія могуць быць зьмены? Калі зьявяцца новыя людзі ў той жа жалезабэтоннай сыстэме, то гэта ня зьмены. Беларусь усё больш губляе сваю суб’ектнасьць ва ўсіх сфэрах… Цяпер мы назіраем экспансію расейскага ўсяго. Я бачу, што зьмены ў Беларусі могуць адбыцца толькі пасьля кардынальных зьменаў у Расеі. Скажу наўпрост: Беларусь і ўсім сьветам успрымаецца ў абойме з Расеяй, хоць мы зусім розныя з Расеяй, мы больш з украінцамі падобныя.

Чытайце яшчэ:

«Спадзяюся, ў яе атрымаецца». Ксеніі Луцкіной за кратамі споўнілася 40

Журналіст праекта Dekoder: «Доўгі час немцам пра падзеі ў Беларусі і Украіне распавядалі карэспандэнты з Масквы»

Флэшмоб «21»: што рабілі і як выглядалі беларускія медыйшчыкі ў свае 21 год